Kompyuter viruslaridan himoyalash. Kompyuter virusi nima? Kompyuter virusi - bu maxsus yozilgan gramma bo`lib, u boshqa grammalarga qo`shilishi a'ni uni zaharlashi) mumkin, ningdek kompyuterda ma'qul harakatlarni amalga irishi mumkin. Ichida virus `lgan programma ararlangan» deyiladi. nday programma ishni shlaganda boshqaruvni valo virus amalga oshiradi. us boshqa programmalarni adi va zararlaydi, ningdek qandaydir zg`unchi harakatlarni jaradi (masalan, diskdagi llarni va shu fayllar lashgan jadvalni ishdan qaradi (buzadi), operativ tirani bo`lar-bo`lmas xlat» bilan to`ldiradi va .). Virus o`zini yashirish qsadida programmani arlantirish harakatlari har im ham bajarilavermaydi. r faqat muayyan sharoitda alga oshadi. Virus kerakli rakatlarni bajarib `lgandan so`ng, u shqaruvni o`sha grammaga beradi (virus programmaning ichida tadi) va u oldingidek layveradi. Shu bilan bir torda virus bilan arlangan programma xuddi uslanmagan programma bi faoliyat ko`rsatadi. Mavjud bo`lgan uslarning ko`pchiligi yadro temali fayllarni afzal `radilar, chunki ko`p onaviy kompyuterlarda llar sistemasi bir xil mlanadi. Masalan, viruslar sariyat hollarda, mmand.com fayliga lashadi va Dir komandasi an boshqa disk va ektoriyalarga tarqaladi. `p hollarda sistemaning arlanishi kiritish-chiqarish ayoniga murojaat qilganda y beradi. Aslini olganda, viruslar temalarga birikib ketish un har qanday yo`llarni latishadi, shuning uchun m zararlanmaydigan temalar yo`qdir. Personal kompyuterlarga uslar kirib ketishining siy yo`li bo`lib zararlangan ketalar xizmat qiladi. uslar borgan sayin shafqat va hech narsadan `rqmaydigan bo`lib rayapti, hatto eng yetuk uslarga qarshi grammalar ham ular bilan rashishga ba'zan ojizlik ayaptilar. Shunday viruslar vjudki, ular energiyaga g`liq bo`lmagan xotiraga shirinib olib, sistemani alashda juda katta inchiliklar tug`diradilar. tto haqiqiy firma belgisiga a bo`lgan, siqilgan dastur m virusdan holi ekanligiga ch kim kafillik bera aydi. Viruslarni CD-ROM klarning shtampovka ayonida ham o`rnashganlik llari mavjuddir. Virus asosan 4 ta fazaga a: - uxlash fazasi; - ko`payish fazasi; - ishga kirishish fazasi; - vayron vvqilish fazasi. Virus ixtirochisi asta- inlik bilan dalanuvchining ishonchini zonish maqsadida, uxlash asini ishlatishi mumkin, nki bunda virus `paymaydi va 'lumotlarni buzmaydi. `payish fazasida grammaning ishga tushishi an u namoyon bo`la shlaydi. Ishga kirish fazasi us programmadagi lgilangan vaqt, oy, yil yoki sxa ko`chirishning lgilangan sonlaridan keyin y beradigan voqelik bilan g`liqdir. Va nihoyat, vayron ish fazasida ommaviy arlash amalga oshiriladi. Ko`payish jarayonida uslar o`zlarining xayoliy sxalarini boshqa grammalarga uzatadi yoki kning ma'lum sohalariga lashib oladi. So`ngra asl usning o`zi bo`lib qoladi va `payish jarayonini davom iradilar, ya'ni yangi virtual sxalarni ko`chiradilar. Viruslarning ko`p turlari nday yaratilganki, ular arlangan programmani latganda rezident bo`lib laveradi, ya'ni DOSni klashdan oldin kompyuter tirasida vaqti-vaqti bilan shqa programmalarni arlab boradilar va noma'qul rakatlarni amalga iradilar. Viruslarning harakati juda amalga oshadi, hamda ch qanday xabar bermaydi. u sababli, foydalanuvchi mpyuterdagi noxush garishlarni o`zi sezishi im. Virus programmalarni zish unchalik qiyin ish as, bu programmalarni ganayotgan talaba ham dalay oladigan vazifadir, ning uchun dunyoda ndan-kunga turli xil yangi uslar yaratilmoqda. Kompyuter virusi nday namoyon bo`ladi Kompyuter zararlanganda, qancha Qaroyib hodisalar z beradi: - ba'zi bir programmalar lamaydi yoki yomon ishlay shlaydi; - ekranga boshqa xabarlar ki simvollar chiqa shlaydi; - kompyuter ishlashi inlashadi; - ba'zi bir fayllar buziladi ki ularning hajmi ortiqcha r xil yozuvlarni qo`shish obiga o`zgaradi, ttalashadi; - operativ xotiraning `sh joyi qisqaradi; - sistemali ketadan programmalarni klash qiyinlashadi yoki uman yuklanmaydi va h.k. Shuni ta'kidlash kerakki, grammalar va hujjatlar tnlari, berilganlar zasining axborot fayllari, vallar va boshqa shunga shash fayllar arlanmaydi. Ular faqat zilishi mumkin. Virus bilan quyidagi dagi fayllar zararlanishi mkin: - Bajariluvchi fayllar: COM EXE ko`rinishidagi fayllar. llarni zararlaydigan uslar fayl viruslari yiladi. Bajariluvchi llaridagi viruslar shu fayl ishli bo`lgan programma laganda o`z faoliyatini shlaydi; - Operatsion sistemaning klovchisi va qattiq diskning siy yuklovchisi zuvlaridan iborat fayllar. sohalarni zararlaydigan uslar yuklovchi yoki but uslari deyiladi. Bunday uslar kompyuter klanishi bilan ishlay shlaydi va u rezidentlik latiga o`tadi, ya'ni doim mpyuter xotirasida lanadi. Tarqalish xanizmi - kompyuterga `yiladigan disketalarning klovchi yozuvlarining arlanishi. Bularda lashgan viruslar shu rilmalar, qurilmalar yverlari, ya'ni har xil rilmalar ishini ta'minlovchi grammalarga murojaat a boshlaganda ishga tushadi. Diskdagi fayl sistemani zgartiradigan uslar Odatda bunday uslar DIR deb ataladi. Bu uslar diskning biror-bir asida fayllarning oxiri atida yashirinadilar. Ular `rsatgichlar boshini yozuv iriga olib o`tib qo`yadi va D (Norton Disk Doctor) an tekshirganda diskning zilganligi ma'lum bo`ladi. Ko`rinmas va o`zi ferensiallanuvchi uslar Ko`p viruslar o`zini dirmaslik uchun sistemada S ga murojaat qila shlaganda fayllarni xuddi ingi holatidek ishlashini minlaydilar. Ko`rinmas uslar shunday tarzda rakat qiladi. O`zi differensiallanuvchi uslar esa, o`zini formasini omil-lashtiradi. Ko`p uclar boshqalar uning lash mexanizmini sezib qol- sliklari uchun o`zining tta qismini kodlangan holda laydi. Bu albatta bunday uslarni topishda inchiliklar tug`diradi. BOOT -viruslar Ba'zida ketadan hech narsa `chirmasdan ham, undan ndaydir programmani klamay turib virus bilan arlanish mumkin. Masalan, ONE yoki MARS kabi uslar mavjudki, ular mpyuterni yoqishingiz an yoki qayta klanganingizda, ichida keta qolib ketgan bo`lsa, ar yetkazishi aniq. Bunday uslar BOOT - viruslar yiladi. BOOT Sector- klanuvchi soha degan zdan kelib chiqqan. mpyuter yoqilishi bilan keta orqali yuklanishga rakat qiladi, agar mpyuterda yuklanish ketasi bo`lmasa, buning dasidan chiqa olmaydi. in disketa qanday `lishidan qat'i nazar, BOOT uslar kompyuterni bemalol arlaydi, shuning uchun tiyotkorlik talab qilinadi. Viruslardan oyalanishning asosiy sitalari Eng yaxshi himoya turi - uslarni qay tarzda ta'sir shini bilishdir. Viruslar diy programmalar bo`lib, or g`aroyib kuchga ega aslar. Kompyuter viruslar bilan arlanishi uchun undagi or-bir zararlangan gramma ishlashni talab inadi. Shuning uchun mpyuterning birlamchi arlanishi quyidagi hollarda y beradi: - kompyuterdagi virus an zararlangan grammalar yuklanishi M, BAT yoki EXE fayllar) ki moduli zararlangan grammaning ishlatilishi; - kompyuterga virusli ketning yuklanishi; - kompyuterga arlangan OS yoki rilmalarning zararlangan yverlarining o`rnatilishi. Viruslardan quyidagi llar bilan himoyalanish mkin: - o`qilayotganda disketani, atta, virus borligiga shirish; - axborot nusxalarini `chirish, shuningdek disklar axborotni saqlash uchun latiladigan umumiy idalardan foydalanish, klarni jismoniy arlanishdan, grammalarni esa zilishdan saqlash; - axborotdan noqonuniy dalanishni cheklash, susan, programma va 'lumotlarning viruslar sirida o`zgarishidan, to`g`ri ishlayotgan grammalar va dalanuvchilarning to`g`ri harakatlaridan oya qilish; - viruslar bilan zararlanish timolini kamaytiruvchi ra-tadbirlar; - viruslar bilan rashuvchi maxsus grammalardan dalanish. Viruslar bilan rashuvchi ba'zi ogrammalar ntiviruslar) Antiviruslarni quyidagicha ruhlash mumkin: - detektor va doktor - uslar bilan zararlangan llar va zararlantiruvchi us turini aniqlaydigan grammalar (Aids, doktor b, Virus Scan, NU VS ). Bu dagi antiviruslar fayllarda uslarning bayt mbinatsiyalari mavjudligini shirib, mos bo`lgan borotni ekranga chiqarib radi. Ba'zi detektor grammalar viruslarning ngi turlariga moslasha oladi, ning uchun shu viruslarga s bo`lgan baytlar mbinatsiyasini belgilab rish kerak. Doktorning zifasi zararlangan fayllar va k sohalarini tekshirib, ularni stlabki holatiga ytarishdir. Tiklanmagan llar, odatda, ishlatib `lmaydigan holga tushadi ki yo`q qilib yuboriladi. - vaksina programmalar ki immunizatorlar disk ki programmalarni nday o`zgartiradiki, bu rsa programmalarning ida namoyon bo`lmaydi, in vaksinatsiya latilganda virus programma disklarni zararlagan deb oblaydi.
